1. Сәлемдесу / Приветствие
|
Выражения речевого этикета |
Перевод |
Ситуация употребления и комментарии |
|
Сәлеметсің бе! |
Здравствуй! |
Наиболее употребительное |
|
Қайырлы күн! |
Добрый день! |
1. Употребляется в значении «Здравствуйте» при встрече в дневное время, но несколько реже. |
|
Қайырлы таң! |
Доброе утро! |
Употребляется при встрече в утреннее время. |
|
Қайырлы кеш! Кеш жарық! |
Добрый вечер! |
При встрече в вечернее время. |
|
Сәлем! |
Привет! |
Непринужденное, широко распространненное приветствие среди молодежи |
Запомните! Это важно! В казахском языке частью речевого этикета является форма вежливого обращения. Эта форма говорит не только о культуре поведения, но и о воспитании языкового сознания.
Сәлеметсiң бе? Сәлеметсiз бе?
Амансың ба? Амансыз ба?
Қал қалай? Қалыңыз қалай?
Қалдарың қалай? Қалдарыңыз қалай?
Қал-жағдайың қалай? Қал-жағдайыңыз қалай?
Обратите внимание! Это интересно! В казахском речевом этикете существует мужская форма приветствия, обычно употребляемая по отношению к старшему по возрасту: Ассалаумағалейкүм! Уағалейкүмассалам!
Выражения, употребляющиеся вслед за приветствием
При общении часто задаются общие вопросы: о делах, обстоятельствах и состоянии собеседника. Добейтесь четкого и плавного произношения этих фраз.
|
Выражения речевого этикета |
Перевод |
Комментарии |
|
Сізді көргеніме өте қуаныштымын! Сізді көргенім қандай жақсы болды! |
Очень рад(а) вас видеть! Как хорошо, что я вас увидел(а)! |
Выражение радости при встрече |
|
Қалың(ыз) қалай? Жұмысың(ыз) қалай? Отбасың(ыз) қалай? |
Как дела? Как работа? Как семья? |
Широко распространенное осведомление о жизни при приветствии |
|
Денсаулығың(ыз) қалай? Көңіл-күйің(із) қалай? |
Как здоровье? Как настроение? |
Осведомление о здоровье при приветствии, адресованное человеку, который болел, болен, или пожилому, старому. |
|
Не жаңалық бар? Қалай жүріп жатырсың? |
Какие новости? Как идут дела? |
Дружеское, непринужденное осведомление о жизни, адресованное хорошо знакомым людям, друзьям. |
Ответы на осведомление о жизни, здоровье,делах
|
Выражения речевого этикета |
Перевод |
Комментарии |
|
Жақсы. Рақмет, жақсы. Өте жақсы. Тамаша. Жаман емес. Бір қалыпты. Шүкір. Құдайға шүкір. Бәрі бұрынғыша. Айтарлық ештеңе жоқ. Ешқандай жаңалық жоқ. Өзің қалайсың? Өзіңіз қалайсыз? Өзің(із) ше? |
Хорошо. Спасибо, хорошо. Очень хорошо. Прекрасно. Не плохо. Нормально. Слава богу. Все по-старому. Ничего существенного. Никаких новостей нет. Как сам? Как сами? А ты/вы как? |
Наиболее употребительные |
2. Қоштасу/Прощание
|
Выражения речевого этикета |
Перевод |
Комментарии |
|
Сау бол(ыңыз)! |
До свидания! |
Наиболее употребительные |
|
Қош-сау бол(ыңыз)! |
Прощай(те)! |
|
|
Аман бол(ыңыз)! |
Будь(те) здоров(ы)! |
|
|
Көріскенше! |
Пока (увидимся)! |
|
|
Кездескенше! |
До встречи! |
3. Сөйлеп жаттығамыз/Учимся говорить.
1) - Сәлеметсің бе, Аманжол?
- Сәлеметсің бе, Әлия?
- Қалың қалай?
- Жаман емес. Рақмет!
- Сау бол!
- Қош-сау бол!
***
2) - Сәлеметсіз бе, Гүлжан?
- Сәлеметсіз бе, Сымбат?
- Қал-жағдайыңыз қалай?
- Құдайға шүкір. Сіздің денсаулығыңыз қалай?
- Рақмет, жаман емес.
- Қош-сау болыңыз, Сымбат!
- Кездескенше!
***
3) - Қайырлы күн, Света!
- ____________________, Марат!
- Сізді көргеніме өте қуаныштымын!
- Мен де. ____________________?
- Тамаша! Өзіңіз ше?
- ____________________
- Сау болыңыз!
- ____________________!
***
4) - ____________________, Арман!
- Кеш жарық, Андрей!
- ____________________?
- Рақмет, өте жақсы. Өзің қалайсың?
- ____________________! Не жаңалық бар?
- Айтарлық ештеңе жоқ.
- Жарайды, сау бол!
- Көріскенше!
4. Фонетика. Қазақ әлiпбиi / Казахский алфавит
Аа Дд Йй Ңң Тт Һһ Ыы
Әә Ее Кк Оо Уу Цц Ii
Бб Ёё Ққ Өө Ұұ Чч ь
Вв Жж Лл Пп Үү Шш Ээ
Гг Зз Мм Рр Фф Щщ Юю
Ғғ Ии Нн Сс Хх ъ Яя
Қазақ тіліне тән дыбыстардың айтылуы / Произношение специфических звуков казахского языка:
Ә – при произношении этого звука кончик языка прикасается к внутренней стороне нижних зубов: сәлем, сәлеметсіз бе?, әсем, мәртебе
І –между согласными произносится бегло: сіз, сіздер, біз, біздер, үшін, істеу, сенім
Ө – при произношении этого звука язык чуть отодвигается назад: өмір, өлке, өзен, өкім.
Ү – при произношении этого звука кончик языка отодвигается назад, а губы чуть вытягиваются вперед: үшін, үміт
Ұ – при произношении этого звука губы вытягиваются чуть вперед и отодвигается назад, губы округляются: құрама, жұмыс, шұбат
Қ – при произношении этого звука задняя часть языка прикасается к задней части неба: қала, құрама, қымыз, сабақ
Ғ – при произношении этого звука кончик языка отодвигается назад: туған,
Һ – при произношении этого звука язык отодвигается назад и произносится гортанно. Он встречается в словах пришедших из арабского, персидского языков: жиһаз, қаһарман, гауһар.
Ң – при произношении этого звука середина языка тесно прижимается к небу, язычок опускается ниже: сәлеметсің бе?, амансың ба?, сіздің
В казахском языке гласные делятся на твердые и на мягкие:
Твердые гласные звуки: а, о, ы, ұ, (и, у)
Мягкие гласные звуки: ә, ө, і, ү, е, (и, у)
Звуки и, у – могут быть твердыми и мягкими, гласными и согласными
Мысалы:
Сурет – картина, рисунок, фотография. В данном слове «у» выступает как мягкий звук за счет мягкого звук «е».
Тыңдаушы – слушатель. В данном слове «у» выступает как твердый гласный за счет твердых гласных «ы», «а».
Менің таңдауым – мой выбор. Если слова заканчивается на «у», то притяжательные окончания начинаются с гласного звука.
Менің кездесуім – моя встреча. Здесь «у» как мягкий-согласный звук.
Жиналыс – собрание. В данном слове «и» как твердый гласный звук за счет твердых гласных.
Сирек – редко, редкий. В данном слове «и» как мягкий гласный звук за счет мягкого гласного «е».
В казахском языке «е» читается отчетливо.
«о» читается как ударное «о» в русском языке.
«ж» читается твердо. Произношение «дж» не правильное.
Задание. Фонетическая тренировка.
|
Ққ |
Әә |
Ұұ |
Іі |
Ңң |
|
сабақ Қазақстан құрама халық қала қымыз орындық оқушы |
сән сәлем сәлеметсіз бе? әдемі/әсем мәртебе ән әріп |
құрама жұмыс шұбат мұғалім ұстаз ұлт ұл ұя |
іні сіз сіңілі біз біздер үшін істеу сенім |
аң шаң таң тоңазытқыш сәлеметсің бе? амансың ба? сіздің |
|
Ғғ |
Ее |
Үү |
Ыы |
|
туған |
ел еліңіз |
үшін үлкен |
қымыз тамшы |
Дыбыстардың жұптасуы. Парные звуки.
|
Жуан (твердые) |
Жіңішке (мягкие) |
|
А: |
Ә: |
|
ақ (белый) |
әк (известка) |
|
ар (совесть) |
әр (каждый) |
|
нар (верблюд) |
нәр (питание) |
|
сан (число) |
сән (мода) |
|
сат (продай) |
сәт (удача)
|
|
О: |
Ө: |
|
он (десять) |
өн (прибавляйся) |
|
оң (правый) |
өң (вид) |
|
ор (канава, ров, яма) |
өр (подъем) |
|
от (огонь) |
өт (желчь,) |
|
қол (рука) |
көл (озера)
|
|
Ұ: |
Ү: |
|
ұн (мука) |
үн (голос) |
|
ұш (лети) |
үш (три) |
|
ұстау (держать) |
үстеу (прибавить) |
|
ұру (бить) |
үру (лаять) |
|
сұр (серый) |
сүр (вяленый) |
|
тұр (стоит) |
түр (вид)
|
|
Ы: |
І: |
|
ыс (копоть) |
іс (дело) |
|
сыз (сырость) |
сіз (вы) |
|
сыра (пиво) |
сірә (по-видимому) |
|
тыс (чехол) |
тіс (зуб) |
|
тиын (копейка) |
тиін (белка) |
|
ыстық (жара) |
істік (кол)
|
|
Қ: |
К: |
|
қиық (отрезок) |
киік (сайгак) |
|
қош (прощай) |
көш (кочевка) |
|
қору (охранять) |
көру (видеть) |
|
құн (стоимость) |
күн (солнце) |
|
құдық (колодец) |
күдік (подозрение) |
|
қыр (грань) |
кір (грязь)
|
|
Ғ: |
Г: |
|
қиғызу (отрезать) |
кигізу (одеть) |
|
соғу (побить) |
сөгу (распороть) |
|
тығу (прятать) |
тігу (шить) |
Әә– мягкий гласный звук: әже, әке, сәлем, жәрдем, тәуелсіз;
Өө– мягкий гласный звук: өмір, өлең, өз, көру, төрт, бөлме;
Іі– мягкий гласный звук: іні, білім, тіл, кілт, сәлеметсіз, көріскенше, көңіл-күй;
Ұұ – твердый гласный звук: ұл, ұлт, ұзын, ұн, құлын, жұмыс, тұрмыс;
Үү– мягкий гласный звук:үй, үміт, күн, түн, шүкір, дүкен, түсіну;
Ғғ– звонкий согласный звук: ғалым, ғимарат, жағдай, баға, сағат, тоғыз;
Ққ – глухой согласный звук:қазақ, қалпақ, рақмет, тарақ, бастық, сабақ;
ң – сонорный согласный звук: алаң, таң, ертең, жаңалық, қаңтар;
һ – глухой согласный звук: қаһар, қаһарман, шаһар, жиһаз, гауһар, айдаһар.
5. Жіктеу есімдіктері (личные местоимения): мен, сен, сіз, ол – кім?
6. Үй тапсырмасы/Домашнее задание
1) Сәлемдесу, қоштасу сөз орамдарын екі бағанаға бөліп, жазыңыз.
По столбцам распределите формы приветствия и прощания.
Сау бол! Кездескенше! Қал-жағдайың қалай? Сәлем! Сәлеметсіз бе? Қайырлы күн! Қайырлы кеш! Қайырлы таң! Кайырлы күн! Амансыз ба? Сау болыңыз! Сау болыңдар! Көріскенше!
2) Ерлердің құрбы-құрдастарымен, өзінен жасы үлкен және қариямен амандасу сөз орамдарын жазыңыз.
Напишите формы приветствия с ровесниками, с людьми старшего возраста и со старцем.
